Unijna pomoc na walkę z koronawirusem na Pomorzu

Z przekazów medialnych możemy odnieść mylne wrażenie, że w walce z koronawirusem jesteśmy samotni. Nic bardziej mylnego! Nawet nie podejrzewamy jak wiele w walce z pandemią zawdzięczamy właśnie Unii Europejskiej. Zapraszamy do przeczytania poniższego tekstu autorstwa pracowników Dyrektoriatu Generalnego ds. Rozwoju Regionalnego Komisji Europejskiej (DG REGIO).

Fundusze strukturalne a pomoc doraźna

W kontekście obecnej sytuacji, kryzysu wywołanego COVID-19, regionalny wymiar zarządzania częścią funduszy (40%) umożliwił samorządom dopasowanie interwencji do panującej sytuacji. W praktyce, dzięki zmianom regulacji unijnych (zaproponowanych przez KE 13 marca a 1 kwietnia weszły w życie) umożliwiono skorzystanie ze wsparcia z budżetu UE w walce z kryzysem wywołanym COVID-19 w zasadzie od razu, gwarantując nawet wsteczną kwalifikowalność wydatków od 1 lutego 2020. W Polsce pierwszy pacjent, zdiagnozowany na COVID-19 pojawił się 4 marca br. Momentalnie samorządy województw, w tym Marszałek Mieczysław Struk oraz Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zaczęło rozmowy z KE w celu realokacji środków. W oparciu o dostępne dane, już teraz, na samym tylko poziomie regionalnym ponad 2,6 miliarda PLN zostało wstępnie alokowane na działania, które mają na celu ograniczenie negatywnych skutków epidemii poprzez zwiększenie możliwości diagnostycznych, ratowniczych i świadczeń medycznych w obszarze ochrony zdrowia. Samorząd Pomorski szacuje wdrożenie doraźnego wsparcia z funduszy unijnych na poziomie 130 mln PLN.

Uruchomiono również wsparcie dla przedsiębiorców, dla systemu szkolenia, e-administracji i innych sektorów zidentyfikowanych przez regionalne i krajowe instytucje zarządzające, które formę i zakres wsparcia uzgadniają z lokalnymi partnerami, a także władzami wojewódzkimi. Ponadto, na działania zwalczające kryzys przewidziano ok. 4,3 miliarda PLN z unijnych programów zarządzanych centralnie: Program Infrastruktura i Środowisko na inne działania w infrastrukturę szpitalną, Program Cyfrowa Polska na dalsze działania digitalizacyjne, Program Inteligentny Rozwój na pożyczki na kapitał obrotowy dla przedsiębiorców oraz Program Wiedza Edukacja Rozwój na dopłaty do pensji pracowników i składki na ubezpieczenie społeczne.

Ze względu na pogarszającą się sytuację, 2 kwietnia Komisja Europejska przedstawiła drugą propozycję legislacyjną, która ma na celu umożliwienie wdrożenia szczególnych środków pozwalających na maksymalną elastyczność w wykorzystaniu środków z Europejskich Funduszy Strukturalnych i inwestycyjnych. Dlatego podawana kwota z pewnością się wkrótce zwiększy. 2 kwietnia przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von de Leyen, zaproponowała przekierowanie wszystkich dostępnych funduszy strukturalnych, co w przypadku Polski oznacza ponad 55 miliardów PLN.

W kolejnym pakiecie Komisji znajdą się także dalsze ułatwienia dla rolników: zwiększenie zaliczek na dopłaty i rozwój obszarów wiejskich, poluzowanie rygorów w odniesieniu do kontroli na miejscu, itp.

Wsparcie dla sektora zdrowia i e-zdrowia w obliczu COVID-19

Zgodnie z intencjami Komisji Europejskiej, fundusze polityki regionalnej nazywane także funduszami strukturalnymi, do tej pory skupione na długoterminowym strukturalnym wsparciu systemu ochrony zdrowia, teraz przesuwane są na jego doraźne potrzeby w kontekście walki z pandemią COVID-19. Mówiąc o doraźnych potrzebach KE ma na myśli zakup sprzętu ochrony indywidualnej, takiego jak maseczki, odzież ochronna dla personelu medycznego, urządzenia jednorazowego użytku, itp., zakup odczynników i testów w kierunku COVID-19; zakup urządzeń i środków do dezynfekcji, zakup urządzeń medycznych: respiratorów, pomp infuzyjnych, zakup specjalistycznego sprzętu do transportu chorych: ambulansów medycznych, mobilnych respiratorów; mobilnych aparatów RTG; sprzętu reanimacyjnego, ale także tymczasowe dostosowywanie szpitali lub przekształcanie części szpitali w izolowane oddzielne jednostki i usługi remontowo-budowlane niezbędne na czas pandemii, przykładowo: śluzy w szpitalach zakaźnych. Innym doraźnym działaniem z unijnych funduszy jest możliwość zakupu systemów filtrujących powietrze dla aptek i punktów aptecznych w celu poprawy bezpieczeństwa farmaceutów.

Na pierwszą linię walki z pandemią weszły szpitale. Fundusze unijne maja doraźnie doposażyć w specjalistyczny sprzęt: Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy, szpital w Ustce, czy w Prabutach, ale także rządowy 7. Szpital Marynarki Wojennej w Gdańsku, wiele innych. Źródłami finansowania są programy unijne zarządzane regionalnie i centralnie.

Warto przy tej okazji zaznaczyć, że dzięki licznym inwestycjom w sprzęt i infrastrukturę badawczą, sfinansowanym ze środków unijnych we wcześniejszych latach, możliwe jest obecnie prowadzenie bardzo ważnych prac badawczych, które mogą przyczynić się do wynalezienia szczepionki, szybkich i ogólnie dostępnych testów, usprawnienia metod leczenia lub diagnostyki.

W tym kontekście należy wspomnieć o Centrach Symulacji Medycznej, czyli miejscach, które zostały stworzone za pieniądze unijne w celu rozwijania u studentów praktycznych umiejętności. Elementem tego typu projektów był zawsze zakup nowoczesnego sprzętu na potrzeby kształcenia przyszłych lekarzy. Takie wyposażenie dofinansowane było na 18 polskich uczelniach medycznych między innymi we Wrocławiu, Katowicach, Bydgoszczy, Poznaniu, Krakowie, Gdańsku, Szczecinie, Lublinie, Białymstoku, Olsztynie, Łodzi i Warszawie. W tej chwili szkoły medyczne nie pracują, jednak urządzenia z centrów symulacji medycznej, w tym respiratory będą wykorzystywane w szpitalach na potrzeby leczenia osób zarażonych koronawirusem.

Duża część funduszy została spożytkowana na adaptację rozwiązań informatycznych dla placówek zdrowotnych w celu wdrożenia elektronicznego procesu obsługi pacjenta. Projekt Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych” (P1), dofinansowany był w unijnej perspektywie 2007-2013 oraz 2014-2020 kwotą około 106 mln EUR i w ramach projektu powstały bardzo przydatne na czas epidemii aplikacje: e-recepta, e-porady, internetowe Konto Pacjenta, Aplikacja Usługodawców i Aptek, itd. Także aplikacja ‘Kwarantanna domowa’ obowiązkowa dla wszystkich zdrowych osób, które jednak miały kontakt z chorymi lub podejrzewanymi o zakażenie koronawirusem, powstała przy współudziale budżetu unijnego.

W województwie Pomorskim, przy dofinansowaniu unijnym wsparty zostanie m.in. personel medyczny. Utworzone zostaną ośrodki, które będą pełnić funkcje „wytchnieniową” dla pracowników służby zdrowia: pielęgniarek, lekarzy, ratowników medycznych. Chodzi o miejsca pobytu, w których odpoczywać mogłyby osoby, które nie mogą/nie chcą wrócić do domów ze względu na fakt objęcia kwarantanną.

Wsparcie dla przedsiębiorstw

Dzięki swobodzie przesuwania środków unijnych, umożliwione zostało nie tylko doraźne wsparcie systemu opieki zdrowotnej, ale też rynków pracy i zagrożonych gałęzi gospodarek Unii Europejskiej.

Pokrycie kosztów utrzymania pracowników to jedno z największych wyzwań, z którym w ostatnich dniach muszą się zmierzyć pracodawcy. Przedsiębiorcy, którym na skutek pandemii koronowirusa spadły obroty, osoby samozatrudnione oraz organizacje pozarządowe, będą mogły starać się o dofinansowanie w ramach RPO Pomorskiego 2014-2020 z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) na pokrycie kosztów wynagrodzeń pracowników i składek na ubezpieczenia społeczne.

13 marca Komisja Europejska ogłosiła plan działań mający na celu złagodzenie społeczno-gospodarczych skutków pandemii COVID-19, który m.in. wskazuje na możliwość udzielania przez państwa członkowskie szybkiego i skutecznego wsparcia obywatelom i przedsiębiorcom, w szczególności MŚP, w ramach aktualnie obowiązujących unijnych reguł pomocy publicznej.

3 kwietnia polski program pomocy o wartości 22 mld złotych (w tym fundusze unijne z programu Inteligentny Rozwój) został zatwierdzony przez KE. Dzięki rozwiązaniom prawnym polegającym na poluzowaniu gorsetu zasad i przepisów pomocy publicznej, możliwe jest udzielanie przedsiębiorcom wsparcia z funduszy unijnych w formie dotacji, pomocy zwrotnej, pożyczek i gwarancji/poręczeń na nowych, antykryzysowych zasadach. I tak na przykład:

przedsiębiorcy będą mogli wykorzystać fundusze europejskie nie tylko, jak do tej pory, na cele inwestycyjne, ale również na kapitał obrotowy, czyli na bieżące działanie przedsiębiorstwa,

pomoc będą mogli otrzymać również przedsiębiorcy, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji w związku z wystąpieniem pandemii, co jest odstępstwem od ogólnego zakazu udzielania wsparcia unijnego przedsiębiorstwom w trudnej sytuacji,

wzrasta maksymalna kwota pomocy możliwej do uzyskania w formie dotacji – teraz będzie to nawet 800 tysięcy euro na jednego przedsiębiorcę, a do tej pory było to 200 tysięcy euro.

Te tymczasowe ramy prawne pomocy publicznej mają stworzyć  państwom członkowskim możliwość zapewnienia działającym w nich przedsiębiorstwom, zwłaszcza MŚP, wystarczającej płynności i dostępu do finansowania w celu zwalczania skutków kryzysu i utrzymania działalności gospodarczą w trakcie i po zakończeniu epidemii COVID-19.

Kontynuacja rozpoczętych inwestycji

Nie ma ryzyka wygaśnięcia finansowania ze strony UE dla projektów już zakontraktowanych. W Pomorskiem poziom kontraktacji funduszy unijnych to 89% alokacji RPO na lata 2014-2020. Dodatkowo wiele inwestycji już ukończono. Najlepszy przykład to podpisanie umowy na autobusy dla Bytowa, dobiegający końcowi remont ul. Paderewskiego w Starogardzie Gdańskim, Lęborski węzeł przesiadkowy lub modernizacja dróg w Rumi lub w Pruszczu Gdańskim

Kolejna perspektywa finansowa UE

Pandemia zastała UE w trakcie trudnych negocjacji budżetowych. W oparciu o założenia przedstawione przez KE w pakiecie legislacyjnym, wsparcie dla Polski miało sięgać 64.4 mld EUR, przy czym należy zaznaczyć, że zakładane warunki wsparcia były mniej korzystne niż dotychczas (niższe poziomy dofinansowania, obowiązkowe wysokie poziomy wydatków na „zielone/czyste” cele i inwestycje). Główne obszary wsparcia koncentrowały się na tworzeniu i rozwijaniu innowacji, podnoszeniu konkurencyjności MŚP, rozwijaniu technologii cyfrowych, transformacji gospodarczej, działaniach zmierzających do dekarbonizacji, czystej energii, spowalnianiu procesu ocieplania klimatu.

Jest oczywistym, że w obecnej sytuacji również KE będzie musiała zrewidować założenia, zgodnie z wypowiedziami Ursuli von der Leyen i oczekiwaniami krajów członkowskich.

W Polsce, wg szacunków KE, niemal 60% inwestycji publicznych jest finansowanych ze środków unijnych. Kryzys, którego jesteśmy świadkami będzie wymagał determinacji, by znaleźć rozwiązanie dla problemów nim spowodowanych przy jednoczesnym zachowaniu pro-inwestycyjnego i pro-konkurencyjnego charakteru wsparcia z funduszy strukturalnych. Niewątpliwie, te toczące się negocjacje będą burzliwe, a naciski na zmianę inwestycyjnych priorytetów nadchodzące z Polski bardzo silne. Zwłaszcza, że sytuacja finansów publicznych nawet przed pandemią była trudna. Dodatkowo, pojawią się kolejne problemy finansowe na poziomie samorządów, na barki których spadły dodatkowe obowiązki, za którymi nie zawsze podążają środki.

Żródło: Komisja Europejska